Símbolos usados na análise gramatical:
√ – raíz verbal; ⊘ – indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 – 1º caso dual; 1/3 – 1º caso plural; 2/1 – 2º caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

निमित्तानि च पश्यामि विपरीतानि केशव ।
न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे ॥ १.३१ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च
निमित्तानि 2/1n – indicadores, presságios; च Ø – e; पश्यामि I/1 1P√दृश्, लट्, कर्तरि – eu vejo; विपरीतानि – invertidos, opostos, maus; केशव 8/1m – ó Keśava (Aquele que matou o demónio Keśin – केशिनं वाति हन्ति इति केषवः); न Ø – não; च O – e; श्रेयः 2/1n – auspicioso, bom; अनुपश्यामि I/1 अनु1P√दृश्, लट्, कर्तरि – eu vejo; हत्वा Ø √हन् क्त्वा – tendo morto; स्वजनम् 2/1m – a minha própria gente (स्वस्य जनः स्वजनः); आहवे 7/1m – na guerra.

अन्वयः
हे केशव, विपरित्तानि निमित्तति च पश्यामि आहवे स्वजनं हत्वा श्रेयश्च न अनुपश्यामि ॥

अनुवादः
Tradução:
V.1.31 – Ó Keśava (Senhor Kṛṣṇa), eu vejo maus presságios e não vejo nada de bom se matar a minha própria gente na guerra.

Símbolos usados na análise gramatical:
√ – raíz verbal; ⊘ – indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 – 1º caso dual; 1/3 – 1º caso plural; 2/1 – 2º caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

गाण्डीवं स्रंसते हस्तात्त्वक्चैव परिदह्यते ।
न च शक्नोम्यवस्थातुं भ्रमतीव च मे मनः ॥ १.३० ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च
गाण्डीवं 2/1n – Gāṇḍīvam (nome do arco de Arjuna); स्रंसते III/1, 1A√स्रंस्, लट् – escorrega, cai; हस्तात् 5/1m – da mão; त्वक् 1/1f – pele; च Ø – e; एव Ø – de facto; परिदह्यते III/1, परि + 1P√दह्, कर्मणि प्रयोग – está a ser queimada, queima; न Ø – não; च Ø – e; शक्नोमि III/1, 5P√शक् – consigo; अवस्थातुं Ø अव +1P√स्था + तुमुन् – permanecer; भ्रमति III/1, 1P√भ्रम् – anda à roda, rodopia; इव Ø – como que; च Ø e; मे 6/1, अस्मद् शब्द सर्वनाम – minha; मनः 1/1n – mente.

अन्वयः
हस्तात् गाण्डीवं स्रंसते त्वक् च एव परिदह्यते अवस्थातुं न च शक्नोमि मे मनः च ब्रमति इव ॥

अनुवादः
Tradução:
V.1.30 – O arco Gāṇḍīvam escorrega da (minha) mão, a (minha) pele, de facto, queima, não consigo permanecer de pé e a minha cabeça parece que anda à roda.

Paulo Abreu Vieira

Símbolos usados na análise gramatical:
√ – raíz verbal; ⊘ – indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 – 1º caso dual; 1/3 – 1º caso plural; 2/1 – 2º caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

तत्रापश्यत्स्थितान्पार्थः पितॄनथ पितामहान् ।
आचार्यान्मातुलान्भ्रातॄन्पुत्रान्पौत्रान्सखींस्तथा ॥ १.२६ ॥
श्वशुरान्सुहृदश्चैव सेनयोरुभयोरपि ।

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च
तत्र Ø – Ali, lá; अपश्यत् III/1 लङ् 1P√दृश्; स्थितान् 2/3n √स्था + क्त – os que estavam presentes, estacionados, parados; पार्थः 1/1m – Pārtha (पृथायाः अपात्यं पुमान् इति पार्थः आर्जुनः); पितॄन् 2/3m – os pais; अथ – e também; पितामहान् 2/3m – os avós; आचार्यान् 2/3m – os professores; मातुलान् 2/3m – os tios maternos; भ्रातॄन् 2/3m – os irmãos; पुत्रान् 2/3m – os filhos; पौत्रान् 2/3m – os netos (पुत्रस्य अपत्यम् इति पौत्रः); सखीन् 2/3m – os amigos; तथा Ø – bem como; श्वशुरान् 2/3m – os sogros; सुहृदः 2/3m – os amigos; च Ø – e; एव Ø – de facto; सेनयोः 7/2f – nos dois exércitos; उभयोः 7/2f – nos dois; अपि Ø – também.

अन्वयः
तत्र उभयोः सेनयोः अपि पार्थः स्थितान् पितॄन् अथ पितामहान् आचार्यान् मातुलान् भ्रार्तॄन् पुत्रान् पौत्रान् सखीन् तथा श्वशुरान् सुहृदः च एव अपश्यत् ॥

अनुवादः
Tradução:
V.1.26 e 1.27 – Ali, Arjuna, o filho de Pṛthā, viu os que estavam presentes nos dois exércitos, (como) os pais e também os avós, os professores, os tios maternos, os irmãos, os filhos, os netos, os amigos, bem como os sogros e os simpatizantes.

Paulo Abreu Vieira

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

सञ्जय उवाच ।

एवमुक्तो हृषीकेशो गुडाकेशेन भारत ।

सेनयोरुभयोर्मध्ये स्थापयित्वा रथोत्तमम् ॥ १.२४ ॥

भीष्मद्रोणप्रमुखतः सर्वेषां च महीक्षिताम् ।

उवाच पार्थ पश्यैतान्समवेतान्कुरूनिति ॥  १.२५ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च

सञ्जयः 1/1m – Sañjaya; उवाच III/3 √वच्, लिट् – disse; एवम् Ø – desta forma; उक्तः 1/1m, √वच् + क्त – foi falado; हृषीकेशः 1/1m – Hṛṣīkeśa, o mestre dos órgãos dos sentidos  e de ação (Senhor Kṛṣṇa), (हृषीकाणाम् इन्द्रियाणाम् ईशः इति); गुडाकेशेन 3/1m – por Gudākeśa (Arjuna) (गुडाका निद्रा ईशः गुडाकेशः); भारत 8/1 – ó Bhārata (Dhṛtarāṣṭra); सेनयोः 6/2f – dos dois exércitos; उभयोः 6/2f – dos dois; मध्ये 7/1n – no meio;  स्थापयित्वा Ø (√स्था णिच् क्त्वा); रथोत्तमम् 2/1m – a excelente carruagem; भीष्मद्रोणप्रमुखतः Ø – mesmo à frente de Bhīṣma e Droṇa; सर्वेषां 6/3m – de todos; च Ø – e; महीक्षिताम् 6/3m – dos governantes da terra (मह्याम् ईष्टे इति महीक्षित्, तेषां महीक्षिताम्); उवाच III/1 √वच्, लिट् – disse; पार्थ 8/1m – ó Pārtha (Arjuna); पश्य II/1 √दृश्, लोट् – vê, que vejas; एतान् 2/3m एतद् शब्दः – estes;  समवेतान् 2/3m – reunidos, juntos; कुरून् 2/3m – Kauravas;  इति Ø – assim disse (o Senhor Kṛṣṇa).

अन्वयः

सञ्जय उवाच, (हे) भारत गुडाकेशेन एवम् उक्तः हृषीकेशो, उभयोः सेनयोः मध्ये रथोत्तमम् स्थापयित्वा

भीष्मद्रोणप्रमुखतः सर्वेषां च महीक्षिताम्, (हे) पार्थ, एतान् समवेतान् कुरून् पश्य इति उवाच ॥

अनुवादः

Tradução:

V.1.24 e 1.25 – Sañjaya disse: Ó Bhārata (Dhṛtarāṣṭra), sendo Hṛṣīkeśa (Senhor Kṛṣṇa, o mestre dos órgãos dos sentidos) comunicado (comandado) desta forma por Guḍākeśa (Arjuna), (e) tendo posicionado a excelente carruagem entre os dois exércitos, mesmo à frente de Bhīṣma, Droṇa e de todos os governantes da terra, (o Senhor Kṛṣṇa) disse: “ó Pārtha (Arjuna), vê estes Kauravas (aqui) reunidos”.

भगवद्गितायाः व्याकरणम् – Análise gramatical da Bhagavadgītā

(continuação)

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

योत्स्यमानानवेक्षेऽहं य एतेऽत्र समागताः ।

धार्तराष्ट्रस्य दुर्बुद्धेर्युद्धे प्रियचिकीर्षवः ॥ १.२३ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च

योत्स्यमानान् 2/3m √युध् + लृट् + शानच् – os que estarão a lutar; अवेक्षे I/1, अव√ईक्ष् – eu desejo ver; अहं 1/1 अस्मद् शब्दः – eu; ये1/3m यद् शब्दः – os que; एते 1/3m, एतद् शब्दः – estes; अत्र – aqui; समागताः 1/3m, सम+आ√गम्+क्त – reunidos; धार्तराष्ट्रस्य 6/1m – do filho de Dhṛtarāṣṭra (धृतराष्ट्रस्य पुत्रः इति धार्तरष्ट्रः दुर्योधनः); दुर्बुद्धेः 6/1m – cuja forma de pensar é errada (कुत्सिना बुद्धिः यस्य सः); युद्धे 7/1n – na guerra; प्रियचिकीर्षवः 1/3m – desejosos de fazer o que é favorável (प्रियं कर्तुम् इच्छवः).

अन्वयः

ये एते अत्र समागताः दुर्बुद्धेः धार्तराष्ट्रस्य युद्धे प्रियचिकीर्षवः अहं योत्स्यमानान् अवेक्षे ॥

अनुवादः

Tradução:

V.1.23 – Eu desejo ver estes que estão aqui reunidos prontos para lutar na guerra e desejosos de fazer o que é favorável para Duryodhana, o filho de Dhṛtarāṣṭra, cuja forma de pensar é errada.

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

अर्जुन उवाच ।

सेनयोरुभयोर्मध्ये रथं स्थापय मेऽच्युत ॥ १.२१ ॥

यावदेतान्निरीक्षेऽहं योद्धुकामानवस्थितान् ।

कैर्मया सह योद्धव्यमस्मिन्रणसमुद्यमे ॥ १.२२ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च

अर्जुनः 1/1m – Arjuna; उवाच III/1, 2P√वच्, लिट् – disse, falou; सेनयोः 6/2f – dos dois exércitos; उभयोः 6/2f, उभ शब्द, सर्वनाम – dos dois; मध्ये 7/1n – no meio; रथं 2/1m – a carruagem; स्थापय II/1, 1P√स्था, णिजन्त, लोट् – por favor posicione; मे 6/1m अस्मद् शब्द, सर्वनाम – meu (minha); अच्युत 8/1m – ó Acyuta (Aquele que é imperecível, Senhor Kṛṣṇa); यावत् Ø – até;  एतान् 2/3m, एतद् सर्वनाम – estes; निरीक्षे III/1, निर्1A√ईक्ष्, लट्; अहं 1/1, अस्मद् शब्दम्, सर्वनाम – eu; योद्धुकामान् 2/3m विशेषणम् para एतान् – desejos de lutar (योद्धुं कामः, तन्); अवस्थितान् 2/3m विशेषणम् para एतान् – reunidos, estacionados;

कैः 3/1m, किम् शब्द, सर्वनाम – (por) quais?; मया 3/1, अस्मद् शब्द, सर्वनाम – por mim; सह Ø – com; योद्धव्यम् 1/1n – (a guerra) deve ser lutada; अस्मिन् 7/1m इदम् शब्द, सर्वनाम – neste; रणसमुद्यमे 7/1m – no começo da guerra, no esforço que é a guerra (रणस्य समुद्यमः रणसमुद्यमः, तस्मिन्).

अन्वयः

अर्जुन उवच, (हे) अच्युत, उभयो सेनयोः मध्ये मे रथम् स्थापय, यावत् अहम् एतान् अवस्थितान् योद्धुकामान् निरीक्षे,

अस्मिन् रणसमुद्यमे कैः सह मया योद्धव्यम् ॥

अनुवादः

Tradução:

V.1.21 e 1.22 – Arjuna disse: Ó Acyuta (Senhor Kṛṣṇa, aquele que é imperecível), por favor posicione a minha carruagem entre os dois exércitos até eu (poder) ver estes (guerreiros aqui) reunidos e desejosos de lutar, e (para poder ver) com quem terei que lutar neste começo da guerra.

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

अथ व्यवस्थितान्दृष्ट्वा धार्तराष्ट्रान् कपिध्वजः ।

प्रवृत्ते शस्त्रसम्पाते धनुरुद्यम्य पाण्डवः ॥ १.२० ॥

हृषीकेशं तदा वाक्यमिदमाह महीपते ।

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च

अथ Ø – então, depois; व्यवस्थितान् 2/3m, वि-अव-1P√स्था + क्त – em formação (prontos para lutar) (adjetivo de धार्तराष्ट्रान्); दृष्ट्वा Ø √दृ + क्त्वा – tendo visto, avistando, vendo; धार्तराष्ट्रान् 2/3m – os filhos de Dhṛtarāṣṭra (धृतराष्ट्रस्य पुत्रान्); कपिध्वजः 1/1m – aquele que tem Hanumān na bandeira (कपिः हनुमान् ध्वजे यस्य अर्जुनस्य सः आर्जुनः); प्रवृत्ते 7/1m प्र1A√वृत्+क्त – no começo, na iminência do começo (adjetivo para शस्त्रसम्पते, सति सप्तमि); शस्त्रसम्पाते 7/1m – no encontro, na colisão das armas; धनुः 2/1n – o arco; उद्यम्य Ø उत् 1P√यम् + ल्यप् – tendo pegado; पाण्डवः 1/1m – o filho de Pāṇḍu (Arjuna); हृषीकेशं 2/1m – Hṛṣīkeśa (Senhor Kṛṣṇa) (o mestre dos órgãos dos sentidos, हृषीकानां इन्द्रियाणां ईषः हृषीकेशः); तदा Ø – depois; वाक्यम् 2/1n – discurso, frase, palavras; इदम् 2/1n सर्वनाम् इदं शब्दः) – este; आह III/1, 2P√ब्रू, लट्, forma opcional para ब्रवीति; – diz (disse); महीपते 8/1m – ó senhor da terra, ó governante da terra (Dhṛtarāṣṭra).

अन्वयः

हे महीपते, अथ प्रवृत्ते शस्त्रसम्पाते कपिध्वजः पाण्डवः व्यवस्थितान् धार्तराष्ट्रान् दृष्ट्वा धनुः उद्यम्य तदा हृषीकेशं इदं वाक्यम् आह ॥

अनुवादः

Tradução:

V.1.20 e 1.21 – Ó senhor (governante) da terra (Dhṛtarāṣṭra), então, na iminência do começo do desferir das armas, o filho de Pāṇḍu (Arjuna), aquele que tem Hanumān na sua bandeira, tendo visto os filhos de Dhṛtarāṣṭra em formação (e prontos para lutar), depois de ter pegado no seu arco, disse a Hṛṣīkeśa (Senhor Kṛṣṇa, mestre dos órgãos dos sentidos), as seguintes palavras.

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

स घोषो धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत् ।

नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलो व्यनुनादयन् ॥ १.१९ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्च

सः 1/1m (सर्वनाम तत् शब्दः) – aquele; घोषः1/1m – barulho, som; धार्तराष्ट्राणां 6/3 –  dos filhos de Dhṛtarāṣṭra (धर्थराष्ट्राणां अपत्यं इति धार्तराष्ट्रः, तेषां धार्तराष्ट्राणाम्); व्यदारयत् III/1 वि1P√दॄ, णिजन्त, लङ् लकार, कर्तरि;  नभः 2/1n (नभस् शब्दः) – o céu;  च Ø – e;  पृथिवीं 2/1f – a terra; च Ø e – एव Ø – de facto; तुमुलः 1/1m – estrondoso (adjetivo para som); व्यनुनादयन् 1/1m वि-अनु-10P√नद् शत्रान्तः – ecoando, ressoando alto.

अन्वयः

स तुमुलः घोषो नभः च पृथिवीं च एव व्यनुनादयन्, धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत् ।

अनुवादः

V.1.19 – Aquele som estrondoso, ressoando alto, de facto, no céu e na terra, despedaçou os corações dos filhos de Dhṛtarāṣṭra.

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

अनन्तविजयं राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः ।

नकुलः सहदेवश्च सुघोषमणिपुष्पकौ ॥ १.१६ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्

अनन्तविजयं 2/1m – a concha chamada Anantavijaya, Infinitas Vitórias); राजा 1/1m – o rei (Yudhiṣṭhira); कुन्तीपुत्रः 1/1m – o filho de Kuntī (कुन्त्याः पुत्रः इति कुन्तीपुत्रः); युधिष्ठिरः 1/1m – (Yudhiṣṭhira); नकुलः 1/1m – Nakula; सहदेवः 1/1m – Sahadeva; च Ø – e; सुघोषमणिपुष्पकौ 2/2m– as conchas chamadas Sughoṣa, a que tem um som alto, e Maṇipuṣpaka, a que tem flores e joias, (सुघोषः च मणिपुष्पकः च इति सुघोषमणिपुष्पकौ).

अन्वयः

राजा कुन्तीपुत्रः युधिष्ठिरः अनन्तविजयं (दध्मौ) नकुलः सहदेवः च सुघोषमणिपुष्पकौ (दध्मतुः) ॥ १.१६ ॥

अनुवादः

V.1.16 – O rei Yudhiṣṭhira, filho de Kuntī (soprou a sua concha chamada) Anantavijaya, Nakula e Sahadeva (sopraram as suas duas conchas chamadas) Sughoṣa e Maṇipuṣpaka (respetivamente).

Paulo Vieira

Julho 2022

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

पाञ्चजन्यं हृषीकेशो देवदत्तं धनञ्जयः ।

पौण्ड्रं दध्मौ महाशङ्खं भीमकर्मा वृकोदरः ॥ १.१५ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्

पाञ्चजन्यम् 2/1n – Pāñcajanya (a concha do Senhor Kṛṣṇa), (पञ्चजने दैत्यविशेषे भवः इति पाञ्चजन्यम्, पञ्चनजदैत्यास्थिनिमित्तम्); हृषीकेशः 1/1m – Hṛṣīkeśa, o mestre dos órgãos dos sentidos  e de ação (Senhor Kṛṣṇa), (हृषीकाणाम् इन्द्रियाणाम् ईशः इति); देवदत्तम् 2/1n – Devadatta (a concha de Arjuna), (देवस्य दत्तम् इति); धनञ्जयः 1/1m – Dhanañjaya, aquele que conquistou riqueza (Arjuna), (धनं जयति इति धनञ्जयः); पौण्ड्रम् 2/1n – Pauṇḍram (a concha de Bhīma); दध्मौ III/1 1P√ध्मा, लिट् लकार – ele soprou;  महाशङ्खं 2/1n (विशेषन, adjetivo para पौण्ड्रम्) – Mahāśaṅkham, a grande concha (महान् च असौ अशङ्खः च); भीमकर्मा 1/1m (विशेषन, adjetivo para Bhīma) – Bhīmakarman, aquele de formidáveis proezas (भीमानि कर्माणि यस्य सः भीमकर्मा); वृकोदरः 1/1m (विशेषन, adjetivo para Bhīma) – Vṛkodara, aquele que tem um estômago como o de um lobo, (वृकस्य उदरम् इव उदरं यस्य सः वृकोदर).

अन्वयः

हृषीकेशो पाञ्चजन्यं धनञ्जयः देवदत्तं भीमकर्मा वृकोदरः महाशङ्खं पौण्ड्रं दध्मौ ॥ १.१५ ॥

अनुवादः

V.1.15 – Hṛṣīkeśa (o Senhor Kṛṣṇa) soprou (a sua concha denominada) Pāñcajanya, Dhanañjaya (Arjuna) soprou (a sua concha chamada) Devadatta, e Bhīma, homem de formidáveis proezas, que tem um estômago de lobo, soprou (a sua) grande concha Pauṇdra.

(continuação)

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

ततः श्वेतैर्हयैर्युक्ते महति स्यन्दने स्थितौ ।

माधवः पाण्डवश्चैव दिव्यौ शङ्खौ प्रदध्मतुः ॥ १.१४ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्

ततः Ø – depois (तद् शब्दः + तसिल् प्रत्ययः); श्वेतैः 3/3m – por brancos (विशेषण, adjetivo para cavalos); हयैः 3/3m – por cavalos (विशेष्य, substantivo); युक्ते 7/1m (विशेषण, adjetivo para carruagem) – na (carruagem) puxada; महति 7/1m (विशेषण, adjetivo para carruagem) – na grande; स्यन्दने 7/1m (विशेष्य, substantivo) – na carruagem; स्थितौ 1/2m (विशेषण, adjetivo para Mādhava e Pāṇḍava), permanecendo; माधवः 1/1m – Mādhava (Senhor Kṛṣṇa), (मा लक्ष्मी माया, तस्याः धावः माधवः);पाण्डवः 1/1m – Pāṇḍava (Arjuna) (पाण्डोः पुत्रः पाण्डवः); च Ø – e; एव Ø – de facto; दिव्यौ 2/2m – as duas extraordinárias (विशेषण, adjetivo para as duas conchas); शङ्खौ 2/2m – as duas conchas; प्रदध्मतुः III/2 लिट् लकार, कर्तरि प्रयोग, 1P√ध्मा) – os dois sopraram.

अन्वयः

ततः श्वेतैः हयैः युक्ते महति स्यन्दने स्थितौ माधवः पाण्डवश्चैव दिव्यौ शङ्खौ प्रदध्मतुः ॥

अनुवादः

V.1.14 – Depois, o Mādhava (Senhor Kṛṣṇa) e o Pāṇḍava (Arjuna), permanecendo numa magnífica carruagem puxada por cavalos brancos, sopraram, de facto, as suas extraordinárias conchas.

Professor Paulo Vieira

(continuação)

Símbolos usados na análise gramatical:

√ –  raíz verbal; ⊘ –  indeclinável; m – género masculino; f – género feminino; n – género neutro; I/1 – primeira pessoa singular; II/1 – segunda pessoa singular (a numeração romana indica a pessoa, a numeração indo-arábica indica o número, que pode ser singular, dual ou plural; 1/1 – 1º caso singular; 1/2 –  1º  caso dual; 1/3 – 1º  caso plural; 2/1 – 2º  caso singular (existem oito casos, vibhaktis, no total; 7/1 – sétimo caso singular; P – parasmaipadī; Ā – ātmanepadī; U – ubhayapadī; VA – voz ativa (kartari prayoga); VP – voz passiva.

तस्य सञ्जनयन्हर्षं कुरुवृद्धः पितामहः ।

सिंहनादं विनद्योच्चैः शङ्खं दध्मौ प्रतापवान् ॥ १.१२ ॥

पदच्छेदो (सन्धिच्छेदः) विभक्तिपरिच्छेदः पदार्थो व्युत्पत्तिश्

तस्य 6/1m (सर्वनाम तद्-शब्दः) – dele, a sua; सञ्जनयन् 1/1m (सम्4√जन्+णिच्+शतृ) (विशेषण, adjetivo para o avô (Bhīṣma) – causando, produzindo;  हर्षम् 2/1m – alegria, exaltação; कुरुवृद्धः 1/1m – o mais venho dos Kurus; पितामहः 1/1 – o avô (Bhīṣma); सिंहनादं 2/1m – (como) o rugido de leão (सिंहस्य नादः इव नादः इति सिंहनादः, तम्) ; विनद्य Ø (वि1√नद्+ल्यप्) – tendo soado; उच्चैः Ø (adverbio) – alto; शङ्खं 2/1m – a concha; दध्मौ III/1, (1P√ध्मा, लिट् लकार) – soprou; प्रतापवान् 1/1m, (प्र1P√तप्+मतुप् (वतुप्)) (विशेषण, adjetivo para o avô (Bhīṣma) – majestoso, aquele que tem esplendor (प्रतापः यस्य अस्ति इति प्रतापवान्).

अन्वयः

तस्य (दुर्योधनस्य) हर्षं सञ्जनयन् कुरुवृद्धः प्रतापवान् पितामहः (भीष्मः) सिंहनादं उच्चैः विनद्य शङ्खं दध्मौ ॥

अनुवादः

V.1.12 – O majestoso avô Bhīṣma, o mais velho dos Kauravas, tendo soado alto (um som) como um rugido de leão, soprou a sua concha, causando-lhe alegria (a Duryodhana).

Paulo Vieira